“ต้นคีไย” ในชิลี ความหวังใหม่สำหรับการผลิตวัคซีนป้องกันโควิด-19
ที่ฟาร์มแห่งหนึ่งในประเทศชิลีซึ่งเป็นประเทศผู้ผลิตไวน์ ผู้เชี่ยวชาญด้านป่าไม้กำลังดูแลสวนกล้าไม้ที่เปลือกไม้มีศักยภาพในการผลิตวัคซีน
ต้นคีไย (Quillay) หรือที่รู้จักกันในชื่อทางวิชาการว่า Quillaja saponaria เป็นพันธ์พืชป่าหายากที่เติบโตได้ตลอดปีและมีถิ่นกำเนิดอยู่ในชิลีที่ชนเผ่ามาปูเช (Mapuche) ซึ่งเป็นชนพื้นเมืองใช้กันมานานในการทำสบู่และยารักษาโรคต่างๆ แต่ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ต้นไม้เหล่านี้ยังถูกนำไปใช้เพื่อผลิตวัคซีนป้องกันโรคงูสวัดและวัคซีนมาลาเรียชนิดแรกของโลกที่ประสบความสำเร็จอย่างสูง ตลอดจนใช้เป็นสารที่ทำให้เกิดฟองสำหรับผลิตภัณฑ์ในอุตสาหกรรมอาหารและเครื่องดื่ม และใช้ในกิจการเหมืองแร่อีกด้วย
ตอนนี้โมเลกุลซาโปนิน (saponin) สองตัวจากเปลือกของกิ่งไม้ซึ่งตอนมาจากต้นไม้เก่าแก่ในป่าของชิลีถูกใช้ในการผลิตวัคซีนโควิด-19 ที่พัฒนาโดยบริษัทผู้ผลิตยา Novavax Inc สารเคมีดังกล่าวถูกใช้เป็นสารช่วยกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกัน
ในอีกสองปีข้างหน้าบริษัท Novavax ซึ่งตั้งอยู่ในรัฐแมรี่แลนด์ มีแผนจะผลิตวัคซีนหลายพันล้านโดส โดยส่วนใหญ่จะผลิตให้ประเทศที่มีรายได้ต่ำและปานกลาง ซึ่งจะทำให้ Novavax เป็นหนึ่งในผู้ผลิตวัคซีนป้องกันโควิด-19 รายใหญ่ที่สุดในโลก
เนื่องจากยังไม่มีข้อมูลที่เชื่อถือได้เกี่ยวกับจำนวนต้นคีไยที่แข็งแรงที่เหลืออยู่ในชิลี ผู้เชี่ยวชาญและเจ้าหน้าที่ในวงการอุตสาหกรรมจึงมีความคิดที่แตกต่างกันในเรื่องของต้นไม้เก่าแก่นี้ที่อาจจะหมดลงอย่างรวดเร็วเนื่องจากความต้องการที่เพิ่มมากขึ้น แต่เกือบทุกคนเห็นพ้องต้องกันว่า อุตสาหกรรมที่ต้องพึ่งพาสารสกัดจากต้นคีไยนี้ อาจจะต้องเปลี่ยนไปใช้ต้นไม้ที่ปลูกในสวนป่าเพื่อการค้าหรือปลูกในห้องทดลองแทน
การวิเคราะห์ของรอยเตอร์เกี่ยวกับข้อมูลการส่งออกจากผู้ให้บริการข้อมูลการค้า ImportGenius แสดงว่าซัพพลายของต้นไม้ที่มีอายุมากนี้อยู่ใต้แรงกดดันที่เพิ่มมากขึ้น โดยการส่งออกผลิตภัณฑ์คีไยเพิ่มขึ้นกว่าสามเท่าตัวเป็นปีละ 3,600 ตันในช่วงทศวรรษก่อนการเกิดโรคระบาดใหญ่
Ricardo San Martin ผู้พัฒนากระบวนการตัดแต่งกิ่งและการสกัดที่นำไปสู่อุตสาหกรรมจากต้นคีไยในยุคใหม่กล่าวว่า ผู้ผลิตต้องดำเนินการหาผลิตภัณฑ์คีไยจากต้นไม้ที่อายุน้อยกว่าซึ่งปลูกเพื่อการค้าโดยไม่รอช้า
San Martin กล่าวว่าเขาได้ทำงานหนักในช่วงที่เกิดการระบาดของโควิด-19 ที่ห้องใต้ดินในบ้านพักริมทะเลของเขาที่เมือง Sea Ranch รัฐ California เพื่อปรับแต่งกระบวนการที่สามารถช่วยผลิตซาโปนินจากใบและกิ่งไม้เพื่อเพิ่มผลผลิตให้ได้มากที่สุด และเขาได้สนับสนุนโครงการเพื่อส่งโดรนขึ้นบินสำรวจต้นคีไยในพื้นที่ป่าซึ่งห่างไกลและยากต่อการเข้าถึงเพื่อประมาณจำนวนต้นคีไยที่ยังเหลืออยู่ในป่าของชิลีด้วย
บริษัท Novavax กล่าวในแถลงการณ์ถึงรอยเตอร์ว่า ทางบริษัทยังคงติดตามสถานการณ์ในชิลีด้วยความร่วมมืออย่างใกล้ชิดกับบรรดาซัพพลายเออร์ แต่ในขณะนี้บริษัทยังมั่นใจในจำนวนต้นไม้ที่มีอยู่ และยังมั่นใจด้วยว่าจะจัดลำดับความสำคัญสำหรับวัคซีนเพื่อช่วยชีวิตนี้
Andres Gonzalez ผู้จัดการของบริษัทในชิลีบอกกับสำนักข่าวรอยเตอร์ว่า ทางบริษัทเตรียมผลิตสารสกัดคีไยจากต้นไม้ที่มีอายุมากพอเพื่อผลิตวัคซีนได้ถึง 4,400 ล้านโดสในปีค.ศ. 2022 นี้ และด้วยซัพพลายเพิ่มเติมจากป่าของภาคเอกชน ก็คาดได้ว่าจะมีวัตถุดิบเพียงพอต่อความต้องการสำหรับการผลิตวัคซีนในช่วงที่เหลือของปีนี้และในส่วนหนึ่งของปีหน้า
แม้ว่าการผลิตวัคซีนต้องใช้สารสกัดจากต้นคีไยในปริมาณเพียงเล็กน้อย คือเพียงไม่ถึงหนึ่งมิลลิกรัมต่อวัคซีนหนึ่งโดสก็ตาม แต่อุตสาหกรรมยาก็ต้องแข่งขันกับอุตสาหกรรมด้านอื่นเช่นกัน เพราะมีการใช้สารสกัดจากต้นคีไยในอาหารสัตว์ ในยาฆ่าแมลงแบบชีวภาพ รวมทั้งเพื่อเป็นสารลดมลภาวะในอุตสาหกรรมเหมืองแร่ด้วย
และถึงแม้ต้นคีไยสามารถเติบโตได้นอกประเทศชิลีก็ตาม แต่ชิลีเป็นเพียงประเทศเดียวที่มีการนำสารสกัดจากต้นคีไยซึ่งโตเต็มที่ในป่ามาใช้ประโยชน์ได้ในปริมาณมากๆ
